برخی تحلیل‌گران سیاست خارجی، تحولات اخیر منطقه‌ای را "غیر منطقی" خوانده‌اند. این نوع تحلیل‌ها در هفته های اخیر، این معنا را به ذهن متبادر می‌کنند که بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی باید با منطق، استدلال و انصاف با ما رفتار کنند.

حدود سی سال است که سیاست خارجی بویژه کشور‌های در حال توسعه، مبنای ارتباطات بین‌المللی خود را بر "گسترش روابط اقتصادی خارجی" بنیان‌گذاری کرده‌اند. سیاست‌خارجی یعنی روش‌های افزایش صادرات و وزارت خارجه یعنی نهادی که حتی روزانه به دنبال بازارهای جدید صادراتی است. آلمان در غرب و کره‌جنوبی در شرق، مظهر این نوع سیاست خارجی هستند.

در سال 1990، بوش پدر از ژاپنی‌ها تقاضا کرد که اتوموبیل‌های متنوع خود را در آمریکا و با نیروی کار آمریکایی تولید کنند زیرا سهم فروش اتوموبیل‌های ژاپنی در این کشور نسبت به اتوموبیل‌های آمریکایی به مراتب بالاتر رفته بود. روزانه حدود سه میلیارد دلار بین آمریکا و کانادا تبادل می‌شود. ضمن اینکه این دو کشور همسایه هستند و روابط استراتژیک دارند، ولی هفته‌ای نیست که آمریکا به نفع صنایع و تولید کنندگان خود و به ضرر صنایع کانادا رأی ندهد.

ظاهراً ما نشسته‌ایم تا دیگران با ما صحیح، اخلاقی و منطقی رفتار کنند. حدود نیم‌ قرن است کشورها سعی می‌کنند دیگران را به لحاظ اقتصادی به خود وابسته کنند تا در رفتار سیاسی و امنیتی آن‌ها تأثیر بگذارند. هم اکنون، نفت این ظرفیت را از دست داده چون تنوع منابع عرضه کننده نفت آنقدر فراوان شده که کشورها، انتخاب‌های فراوان دارند. تنها چهار کشور در نظام بین‌الملل هستند که سیاست خارجی آن‌ها، مبنای اقتصادی ندارد. کوبا در این لیست بود اما دیگر نیست.

امروز اقتصاد آمریکا از سه منبع می‌تواند درآمد و اشتغال قابل توجه ایجاد کند: IT، تسلیحات و بانکداری. یخچال را کره‌جنوبی تولید می‌کند و تراکتور را چین. لباس را ترکیه تولید می‌کند و کفش را برزیل. گرفتن سفارش برای تسلیحات یعنی آوردن پول به اقتصاد آمریکا برای تحقیق در تکنولوژی و IT. این دو یعنی تسلیحات و IT دو روی یک سکه هستند. همه بوئینگ را به عنوان شرکت تولید کننده هواپیماهای مسافربری می‌شناسند ولی این شرکت در عین حال، بزرگترین تولید کننده پهپاد برای استفاده نظامی نیز می‌باشد. قراردادهای نظامی اخیر میان عربستان و آمریکا، 1/380/000 شغل دائم در اقتصاد آمریکا ایجاد خواهد کرد. مهم‌ترین شرکای تکنولوژیک شرکت‌های تولید کننده تسلیحاتی آمریکا، شرکت‌های اسرائیلی هستند. لابی شرکت‌های IT اسرائیل، نقش مهمی در ترغیب این قراردادها ایفا کردند. اخیراً شرکت آمریکایی Intel، شرکت اسرائیلی به نام Mobileye  را پانزده میلیارد و سیصد میلیون دلار خرید. طبیعی است که عربستان، کشور تولید کننده IT نیست اما در دو سال اخیر به صورت سیستماتیک و با نوع قراردادهایی که با آمریکا، کانادا، ژاپن، فرانسه و آلمان منعقد کرده، مهندسان و تکنوکرات‌های خود را با تکنولوژی‌های جدید آشنا می‌کند. در نهایت، مزیت نسبی عربستان در نفت و پتروشیمی است ولی با بهره‌گیری از ذخائر ارزی، به تدریج و در یک پروسه دراز مدت، دانشگاه و جامعه خود را در معرض تکنولوژی‌های جدید قرار می‌دهد.

اگر دقت کنید در تحلیل‌های سیاست خارجی جامعه ما، ارقام تقریباً وجود ندارد و آشنایی با اقتصاد بین‌الملل، فوق‌العاده محدود است. ادبیات 20 سال پیش در سیاست خارجی همچنان سیطره دارد. در این نظام بین‌الملل، هیچ کشوری به فکر کشور دیگری نیست. همه به فکر خودشان هستند. اگر اقتصاد کشور‌های دیگر را به اقتصاد خود وابسته نکنیم، نمی‌توانیم از آن‌ها رفتار منصفانه و منطقی انتظار داشته باشیم. هیچ هدفی برای یک دولت بالاتر از تولید ثروت برای آینده‌ای مطمئن‌تر وجود ندارد. اگر اقتصاد بین‌الملل بخوانیم، مسائل منطقه‌ای را به نوعی دیگر تحلیل و قضاوت خواهیم کرد. اگر برای آینده کشور، اقتصادی فکر نکنیم، فقیر خواهیم شد.

نوشته های مرتبط

16 فکر در مورد “ ریشه تحولات منطقه ای

  1. محمد گفت:

    با سلام

    علت کم بودن رشد اقتصادی مان این است که اقتصاد مان دولتی است. 

    جوانان تحصیل کرده و پرانرژی و متخصصمان بجای اینکه در شرکتهای خصوصی و شرکتهای تولیدی فعالیت کنند و تولید محصول و ثروت کنند در ادارات دولتی وقت و انرژیشان هدر می رود و هر ماه هم حقوق دریافت می کنند که این حقوقی که بابت هیچگونه خروجی و تولیدی که دریافت می کنند فقط باعث افزایش نقدینگی و تورم می شود…. 

  2. Saeed گفت:

    سعید نجد  تولید کننده 

    چند سال بود که ما به مقاماتی که دسترسی داشتیم توصیه میکردیم وابسته بازرگانی سفارتها رو بجای ادم سیاسی  ادم اقتصادی بذارن ، 

    در سالهای تحریم هیچیک از مسعولین نمیدانستند که خرید لوازم یدکی ماشین الات از غرب و هم پیمانانش چه مصیبتی را بسر ما میاورد ، وچقدر توقف خط و در نتیجه ضرر و زیان داشتیم .

    خوشحالم  که وزارت خارجه اخیرا معاونت اقتصادی را دایر کرده

     

    خوشحالم که شما این مطلب رو باز کردید  و خیلی تشکر میکنم .

  3. مصطفی گفت:

    مثل همیشه از مقالات شما استفاده کردم یک واقعیت تلخ این هست که دولتهایی که به مردمشان وعده نابودی امپریالیسم رو میدن کلا دول ایدیولوژیک فقط ملت خودشون رو به بدبختی وفلاکت میندازن وگرنه هیچ اقدام موثری برعلیه امپریالیسم انجام نمیدن نمونش کره شمالی کوبای فیدل کاسترو سوریه تا حدی وایران واقعیت در دنیا اینه که از مرزهایی که کالا عبور نکند سربازان خواهند گذشت واین نشان دهنده اهمیت فوق العاده روابط ودررتنیدگی اقتصادی کشورها برای ایجاد امنیته یک مثال بهتون میزنم آیادبراتون قابل تصوره که آمریکا به چین بجنگه؟ نه چون حجم مبادلات تجاری اونقدر باِلاست که دو کشور سریع فلج میشن ولی اگر آمریکا کره شمالی رو نابود هم کنه هیچ اتفاقی برای هیچ کشوری نمی افته چون پیوستگی با اقتصاد جهانی نداره وقواعد بازی رو رعایت نمیکنه

  4. فرهاد حافظ نظامی گفت:

    با سلام خدمت استاد ارجمند دکتر سریع القلم

    بعنوان یک دانش آموخته اقتصاد و فاینانس در یکی از صادرات محور ترین اقتصادهای جنوب شرق آسیا همیشه برای من این سؤال مطرح بود که چرا اقتصاد نقش کمرنگی در سیاست خارجی ما ایفا می کند و این روزها جواب برخی سؤالاتم را در نوشته های شما پیدا کردم.

    دقت به چند نکته در این نوشتار رو به دوستان توصیه می کنم : 

    ۱- در تحلیل سیاست خارجی ما ارقام تقریبا وجود ندارد و آشنایی با اقتصاد بین الملل بسیار محدود است.

    ۲- در سیاست خارجی ما ادبیات ۲۰ سال پیش همچنان سیطره دارد.

    با نگاهی اجمالی به همین کامنتهای تحسین کننده و بعضا منتقد دوستان به خوبی روشن است که ادبیات رسمی در کشور ما, یعنی ادبیاتی که از آن برای ارتباط رسمی با مخاطبینِ از هر نوع استفاده می شود, پر از حاشیه و مطالب غیر ضروریست که از اهمیت دادن به اصل موضوع می کاهد.

    به نظرم همین مساله در ادبیات سیاسی و ادبیات مقامات رسمی جمهوری اسلامی ایران هم وجود دارد. خاطرم هست یکی از دوستان پایان نامه اش در باب تجارت الکترونیک به همراه فایل پاورپوینت مورد نظر برای نمایش و ارائه نرم افزار طراحی شده را برایم فرستاد تا نظرم را جویا شود و پر بود از توضیحات اضافی که حد اقل در خارج از ایران جایی در ارائه ندارد.

    اگرچه به نقش دانشگاه در اماده سازی نسل اینده اداره کننده کشور چندان خوشبین نیستم و جامعه اداره کننده کشور را بیشتر انتصابی می بینم اما به گمانم دانشگاهها باید ادبیات مردم و نسل جوان را نوسازی و به روز کند. 

    همانطور که در یکی از مقالاتتون به نقش دنیای دیجیتال در اداره دنیای مدرن اشاره کردید به اعتقاد من در دنیای مدرن ادبیاتی خلاصه تر و سر راست تر به اصل موضوع مورد پسندتر و مقبولتر است. وقتی چند دهم ثانیه سرعت بیشتر در باز شدن یک وبسایت مورد استقبال کاربران قرار می گیرد دولتمردان نیز باید بجای هر روز همایش گذاشتن و سخنرانی و اتلاف وقت به کارهای اساسی تری بپردازند.

    در دنیایی که برندها و محصولات و هدفها شناخته شده تر از نام اشخاص و مدیران شرکتها هستند ما بجای نشستن پشت میزهای کار و انجامِ هرچه سریعتر کار ها, به سلبریتی سازی از شخصیتها از طریق همایشها و مصاحبه ها می پردازیم.

     

  5. یک ایرانی گفت:

    باسلام و احترام خدمت شما…

    من به تازگی با تحلیلای شما اشناشدم و اونارو دنبال میکنم شاید دلیلش اینه که اوضاع کنونی و در پی یافتن راهی برای حل این بحران هاست که ادمارو وادار به تحلیل برای برون رفت ازاین بحران ها میکنه…من دانشجوی روابط بین الملل هستم..به نظر منم تحلیل شما درسته و طبق شرایط کنونی نظام بین الملل طراحی شده…چرا که درحال حاظر منافع حرف اول و میزنن علی الخصوص اقتصادی…چون که پای ملت ها وسطه..ملتی که خواهان رفاه و درعین حال امنیت ذهنی و عینی درهمه زمینه ها من جمله اقتصادی هست…کشورها برای اینکه راه توسعه رو طی کنن باید اقتصاد بین الملل رو در چرخه ای قوی و مفید راه بندازن ولو اینکه مجبور به تحمل ریاضت های اقتصادی برای مدتی به صورتی موقت باشن تا بتونن به واسطه ی تلاش برای افزایش رقابت, خودشون رو کاملا مقاوم کنن حالا اینکه اقتصادمقادمتی دراین راستا طراحی شده یا نه جای بحث داره….کشورهای منطقه هم به نظرمن دنبال همین هدفن یعنی توسعه ازطریق دنبال کردن سیاست های اقتصادبین الملل اما این کشورها یه معظل مهم به نام امنیت هم دارن که باید اون رو هم تامین کنن و چه بسا اون رو ازطریق اقتصاد دارن تامین می کنند…یعنی به واسطه ی توسعه در اقتصاد درونی شون ازطریق نظام بین الملل امنیت داخلی خودشون رو هم دارن به وسیله ی اقتصاد حفظ می کنند…و شرایط کنونی در منطقه حاصل به هم امیختگی اقتصاد و امنیت هست…چون همه چیز تحت الشعاع اقتصاد هست…

  6. کاوه گفت:

    با سلام .

    مهدی جان قرار دادی که عربستان با ایالات متحده بسته فقط ۱۰۰ میلیارد دلارش تسلیحاتی هست که اون هم در طی ۱۰سال عملی میشه. مابقی برای سرمایه گذاری در صنایع و اوارق خزانه دولتی ایالات متحده هست. در عوض ایالات متحده قانون جاستس که برای بازخواست مسئولینعربستان سعودی هست رو از دور خارح میکنه. اما در واقع ایالات متحده به شدت در حال خالی کردن منابع ارز عربستان هست . متاسفانه چیزی که به نظر میاد این هست که از سال ۲۰۱۲ ایالات متحده در حال ضعیف کردن افراطی عربستان سعودی است(عدم فشار شدید تر از سال ۹۰ به بعد به ایران, موافقط با جنگ یمن در حالی که ترکیه و قطر کمک به مخالفین دولت قبلی یمن کخفیانه کمک میکنند, موافقط با ولیعهد محمد بن سلمان که پادشاهی سعودی رو نابود خواهد کرد, افزایش بهره برداری و تکنولوژی های بهره برداری نفت شیل). این برای امنیت منطقه به شدت خطر ناک و برای امنیت جهانی به شدت مفید هست که ما سال ۲۰۲۵ عربستان سعودی نداشته باشیم.

  7. Sam گفت:

    درود فراوان به شما استاد ارجمند و گرامی جناب آقای دکتر سریع القلم،

    بسیار  خوشحالم از اینکه شما، هما نند عده ای از دانشمندان ایرانی ایران دوست، دانشمندی هستید که علم خود را برای پیشرفت  و سرافرازی ایرانیان و سرزمین مرز پر  گهر  ما ایرانیان بکار میگیرید. به شما افتخار میکنم و از شما سپاسگزارم.  نوشته های شما علمی و قابل  اجرا و دیدگاه شما، از نظر من، در رابطه با برنامه های اقتصادی و روابط بین المللی درست هستند و کشور ما نیازمند یک چرخش صد و هشتاد درجه  است تا با همت همگانی و با در نظر گرفتن منافع کل جامعه بفوریت کمر همت در برنامه ریزی و اجرای برنامه های اقتصادی و  بهبود بخشیدن روابط با کشور های منطقه و غرب ببردازد. ما یک  دوران طلائی چهل سال گذشته را از دست داده ایم و دیگر فرصت اشتباه کردن  را  نداریم.  در تایید نظرات شما، نگرش غلط و ورشکسته باصطلاح اقتصاد مقاومتی که امتحانش را  در شوروی سابق، چین، و دیگر کشورها، منجمله ایران داده است بایستی تغییر کامل کند.  دولت بایستی بر مبنای سه  ارکان مستقل  قانون گذاری، دادگستری،  و اجرایی، یعنی ریاست جمهوری  استوار باشد و با جدایی کامل دین از  سیاست و عاری از  جنگ ایدئولوژی  وارد عرصه روابط خارجی گردد تا بتواند بدون ایجاد نگرانی و یافتن منافع مشترک  با  سایر  کشورها  در ابعاد بسیار گسترده بازرگانی، تکنولوژی،  علمی، و فرهنگی  همکاری  نماید.  در این زمان  چنین  مسئله ای  بایستتی در رده الویت های  برنامه دولت باشد.    
    امید مردم  برای تغییر  و  بهبود  شرایط زندگی  اقتصادی و اجتماعی با داشتنن  حق قانونی تشکیل سازمانهای غیر وابسته حرفه ای و مدنی، آزادی های سیاسی، برسمیت شناختن حقوق انسانی و تساوی زن و مرد بایستی پاسخ داده شود.  این تغییرات پایه ای و اصولی میتواند ضامن آرامش صلح داخلی، پیشرفت جامعه، منبع تشویق و ترغیب سرمایه های خارجی،  و نماد قدرت  ایران و ایرانیان باشد.

    برای شما بهترین ها را آرزو میکنم و امیدوارم در خدمت به ایرانیان و سرزمین مهر پر گهر ایران عزیز موفق باشید

    با احترام،

    یک ایرانی

  8. مهدی گفت:

    خرید ۱۱۰ میلیارد دلار سلاح روابط اقتصادی پایدار نیست. بیشتر شبیه رشوه و باج است

  9. علی رضا گفت:

    باسلام جناب دکتر عالی بحث را مطرح وبیان میکنن خیلی دوست دارم روزی فرا برسد دولتمردان ایران این اصول جهانی مطرح شده که عین واقعیت است را در کشور وسیاست خارجی اجرایی کنند.با تشکر وارادت خدمت دکتر گرامی

  10. مهدی گفت:

     دکتر سریع القلم ! همین که عربستان بیش از ۴۰۰ میلیارد دلار قرارداد خرید تسلیحات نظامی بسته یعنی‌ اینکه امنیت براش حرف اول را میزنه . تسلیحات را برا امنیت می‌خواد نه‌ اینکه سر سفره مردمش بزاره. اقتصاد هم همپای امنیت مهم است و باید خیلی‌ بیش از اینها در سیاست خارجی‌ ما اولویت داشته باشه ، ولی‌ از اون طرف بام هم نیفتیم و نگیم که امنیت ۲۰ سال پیش مهم بود و الان دیگه نیست. بعد از پایان جنگ سرد اهمیت امنیت برای آمریکا و دیگر قدرتهای بزرگ کم شده ولی‌ برای کشور‌های کوچکتری که در مناطق اشوبزده مثل خاورمیانه قرار دارند از نان شب هم واجبتر است. ادبیات تئوریکی که در روابط بین الملل غربی‌ها تولید میکنند در بسیاری از حالت‌ها ناظر بر شرایط و نیازهای خودشان هست و ما نباید بدون فکر کافی‌ اونها را پذیرفته و به کشور خودمان تعمیم بدیم.

    1. زهره گفت:

      خیلی ممنون آقای مهدی 

      عالی نوشتید .

      کاش واقعا نگاهمون عمیقتر بود و درد جامعه خودمونو میدیدیم به جای اینکه هر چیزی از کشورهای اروپایی رو به جامعه خودمون تعمیم بدیم .

  11. من (TM) گفت:

    سلامو یک کلام حرف منطقی. متاسفانه سیاست خارجی ما در حال حاضر برای مقابله با نیروهای داخلی کشور استفاده میشه و انتظار خوش خیالانه ازاین دنیای خودخواه، چه بلایی داره سر ما میاره و چه خواهد شد را دیگران در تاریخ خواهند خواند.

  12. مهدی بهمنی گفت:

    با سلام.ضمن تشکر از تحلیل دقیق استاد سریع القلم، امیدوارم در دولت دوازدهم از وجود پر افتخار و نازنین  دکتر سریع القلم به نحو احسن استفاده گردد و در جایگاه وزارت امور خارجه ایشان را ببینیم.

  13. محمد خاکسار گفت:

    سلام و عرض ادب

    بسیار منطقی و محکم بود.آن جمله که فرمودید ما نشسته ایم و انتظار داریم همه دنیا به ما منطقی رفتار کنند از همه قسمت ها برآیم جالب تر بود

    بسیار متشکرم

  14. علیرضا سمساریلر گفت:

    با سلام و تشکر از تذکر مکرر شما اغلب ما فراموش میکنیم هر دولتی مسئولیت آسایش و آرامش و رفاه و پیشرفت و امنیت کشور خود را دارد و اگر گاهی هم کاری در ظاهر برای کشورهای دیگر میکند باید در راستای منافع کشور خودش تحلیل نماییم و هیچ کشور حتی باشعور و با فرهنگی نداریم که برنامه های خود را برای رشد و پیشرفت کشورهای دیگر  هزینه نماید ولی ما چون بلد نیستیم یا بهر دلیلی نمیخواهیم یا نمیتوانیم منافع ملت خود را تامین کنیم از دیگران این توقع را داریم و وزارت امورخارجه ما هم آنقدر برایش مشکلات بیرونی ایجاد میکنند که فقط مشغول دفع بلاست. بهرحال امید است تا فنا نشده ایم بیدار شویم . ممنون جناب سریع القلم.

  15. مرادیان گفت:

    با سلام

    امیدوارم دولت محترم نظرات کارشناسی و مفید آقای دکتر رو مد نظر قرار بده و جایگاه ویژه ای برای ایشان در دولت مهیا بشه و دکتر سریع القلم هم نظرات مشورتی شون رو بیش از پیش به دولت انتقال بدهند.

    به امید سربلندی ایران

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *